Đặc điểm của cây na

Cây na, hay còn gọi là phiên lệ chi, lâm cầm, mãng cầu ta, hoặc mak na (theo các dân tộc Thái, Tày), có tên khoa học là Annona aquamosa L., thuộc họ Na - Annonaceae. Cây na là cây nhỡ, cao từ 2 - 5m, với thân tròn và vỏ ráp, phân cành nhiều. Lá na có hình bầu dục, dài từ 7 - 10cm và rộng từ 3 - 4cm, hai mặt nhẵn, cuống mảnh.

Na có hai loại chính là na dai và na bột (Ảnh minh họa)

Hoa của cây na có màu vàng mỡ gà, mọc riêng lẻ và thường rủ xuống. Quả na hình cầu, màu xanh nhạt, chứa nhiều múi, và có thịt quả trắng, mềm, thơm ngon. Mỗi múi chứa một hạt hình bầu dục, vỏ cứng và màu đen. Cây ra hoa vào tháng 3-4, và mùa quả kéo dài từ tháng 8-11.

Na có hai loại chính: na dai và na bột. Na dai được ưa chuộng vì vị ngon hơn và được trồng phổ biến hơn na bột. Ngoài việc thu hoạch quả ăn, cây na còn được dùng làm thuốc chữa trị nhiều bệnh trong Đông y.

Tại sao cần cẩn trọng với hạt na

Dù quả na rất bổ dưỡng và ngon miệng, nhưng hạt na lại chứa độc tố. Nếu vô tình nuốt phải hạt na còn nguyên vỏ, bạn không cần quá lo lắng vì vỏ cứng sẽ bảo vệ độc tố bên trong và hạt sẽ được tống ra ngoài qua phân mà không gây hại. Tuy nhiên, nếu nuốt phải hạt na bị dập nát hoặc cố tình cắn vỡ hạt, độc tố trong hạt có thể gây ngộ độc nguy hiểm.

Hạt na chứa nhiều chất độc cần cẩn trọng (Ảnh minh họa)

Hạt na chứa các acetogenin độc hại như squamosten A, anoslin, neo-desacetyluvaricin, neo-anonin B, và các hợp chất khác có thể gây ngộ độc đường tiêu hóa, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng nếu nuốt phải một lượng lớn. Ngoài ra, độc tố trong hạt na còn có thể giết chết côn trùng, vì vậy chúng thường được dùng để nấu nước gội đầu trị chấy, rận.

Nếu độc tố dính vào mắt, nó có thể gây bỏng mắt và tổn thương giác mạc. Nếu không được sơ cứu kịp thời, có thể dẫn đến viêm loét giác mạc, gây mù lòa vĩnh viễn. Nếu dính vào vết thương hở trên da, độc tố có thể gây viêm nhiễm và lở loét nghiêm trọng, hủy hoại da.

Bộ phận cây na dùng làm thuốc

Cây na không chỉ có quả mà còn có các bộ phận khác như lá, rễ, và hạt cũng được dùng làm thuốc trong Đông y.

Quả na: Quả na có vị ngọt, hơi chua, tính ấm, tác dụng hạ khí, tiêu đờm và chủ trị các bệnh như lỵ, tiết tinh, đái tháo, tiêu khát và nhọt vú.
Lá na: Lá na có vị đắng, hăng, chát, có tác dụng hòa giải thiếu dương và thường dùng để chữa sốt rét cơn với liều dùng từ 20-30g mỗi ngày.

Rễ na: Rễ na có tác dụng an hồi, trị giun đũa chòi lên và ợ ra nước rãi trong.

Hạt na: Hạt na có tác dụng trừ chấy, rận, dùng để nấu nước gội đầu trị chấy